Dünyada Bisikletin Tarihçesi
Dünyada Bisikletin Tarihçesi
Da Vinci’nin bisikletle ilgili çizimlerinin tarihi bilinmemekle birlikte, 1493 yılında bisikleti icat ettiği kabul edilmektedir (Ballantine, 2001). İlk bisiklet patenti 1645 yılında Fransız Jean Theson’a, iki kişinin oturarak hareket ettirdiği dört tekerlekli bir alet yapmasıyla verilmiştir. 1690 yılında Fransız asilzade Sivrac Kontu tarafından “Celerifere” adı verilen ve iki tahta tekerliğe sahip olan pedalsız bir bisiklet üretilmiş olup çemberin kaplama fikri geliştirilmiştir (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017). Geliştirilen bu fikir ile bisiklet çok kullanışlı olmasa da bisikletin gelişimi için önemli yol kat edilmiştir. 1817 yılında ise Alman Baron Karl Von, iki tekerleği bulunun Sivrac’ın ürettiği bisiklete bir gidon ve bir sele yerleştirerek “Draisienne” adını vermiş ve bu icadı ilk olarak Paris’te sunmuştur (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017). 1839 yılında İskoç Kirkpatrick MacMillan’ın pedalı bulması ile bisikletin gelişimi hızlanmıştır. 1860 yılında ise modern bisikletin ilk versiyonunun Ernest Michaux ve babası Pierre Michaux tarafından Fransa’da icat edildiği öne sürülmektedir. Birçok tarihçi tarafından bisikleti ilk icat eden kişi olarak bilinen Ernest ve Pierre, bisikletin ön tekerlek göbeğine pedalı yerleştirerek günümüze yakın görünümdeki bisikleti geliştirdiler. Ernest ve Pierre yaptıkları çalışmalar ile modern bisiklet üreticisi unvanına sahip olmuşlardır. 1868’de tekerlerin sert lastikle kaplanıp demirin çıkartılması sayesinde bisikletin sürati arttırılmıştır. Bisiklette yaşanan bu gelişmelere rağmen tahtadan ve demirden olması sebebiyle hem sürüş olarak sert hem de ağır olduğu bilinmektedir. 1870 yılında James Starley ve William Hillman tarafından ilk kez tamamı metalden oluşan bir bisiklet geliştirilmiştir (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017). Bu gelişmelere vites özelliğini de ekleyerek ilk olma özelliği taşımışlardır. Bisiklet, genel olarak erkekler tarafından kullanılmakla birlikte, 1870 yılında Samuel Webb Thomas tarafından kadınların da kullanabileceği bir bisiklet geliştirilmiş, patenti alınarak tarihe ilk kadın bisikleti olarak geçmiştir (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017). 1888 yılında ise, Doktor Dunlop pnömatik (hava basılan) lastiği bularak bisikletin gelişimine önemli katkı sağlamıştır. Bisiklet üretiminde kullanılan malzemenin fiyatlarındaki ve işçilik maliyetlerindeki yükseklik nedeniyle bisiklet kullanımı halka inememiştir. Daha sonra fabrika ve seri üretimlerin başlamasıyla birlikte bisiklet kullanımı geniş kitlelere hitap ederek yaygınlaşmaya başlamıştır. Özellikle Fransa, Belçika, İngiltere, İtalya ve İspanya’da bisiklet fabrikalarının kurulması bu ülkelerde bisiklet kullanımının yaygınlaşmasına ve bisiklet sporunun gelişmesine yol açmıştır (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017).
Bisiklet, geçmişten günümüze kadar güvenli ve kolay bir ulaşım aracı olarak kullanılmaktadır (Southworth and Ben-Joseph, 1997). 1878 yılında İngiltere’de kurulan Bisiklet Turu Kulübü (Cyclists’ Touring Club/ CTC), 1880 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde kurulan Amerikan Bisikletçiler Derneği (The League of American Wheelmen) ve yine 1894 yılında İtalya’da kurulan İtalyan Bisiklet Turu Kulübü (The Touring Club Ciclistico Italiano/ TCCI) ile buna benzer kuruluşlar, bisiklet kullanımını teşvik edip yaygınlaştırmak için çaba harcamakla birlikte bisiklet turu kavramını da ortaya çıkarmıştır (Tobin, 1974; Gilley, 2014).
Deneme niteliğindeki ilk bisiklet yarışı 1868’de Saint Cloud’da yapılmıştır. Zamanla gelişim ve farklılık gösteren bisiklete kişilerin ilgisi artmıştır. Tüm bu gelişimlerle bisiklete gönül verenlerin sayısı artmış ve 1881’de “Fransız Bisiklet Federasyonu” kurulmuştur. Çağdaş koşullara uygun ilk dayanıklılık yarışı 1890 yılında Fransa’da yapılmıştır. 1891 yılında ise ilk uzun etaplı bisiklet yarışı Bordeaux Paris yarışı ve yakın zamanlarda düzenlenen Brest Paris yarışıdır. 1903 yılında Henri Desgrange ve L’Auto Dergisi tarafından uluslararası yarışmalar arasında en büyüğü olan ve bisiklet sporu için önemli bir atılım olan “Fransa Turu” düzenlenmiştir. Tarihsel süreç içerisinde bisiklet ulaşım aracı olmasının yanı sıra spor amacıyla da kullanılmaya ve üretilmeye başlanmıştır (Aydilek ve Sarıçiçek, 2017). 1890 ile 1895 yılları arasında İngiltere ve ABD ülkelerinin bisiklet için yol iyileştirmeleri yaparak kullanımını artırmalarından dolayı bu dönem “Bisiklet Çılgınlığı Dönemi” olarak adlandırılmıştır (Southworth and Ben-Joseph, 1997).
1900 yılında kurulan FIAC’ın (Federation International Amateur de Cyclisme, Uluslararası Amatör Bisiklet Federasyonu) 1993 yılında yapılan kongrede kendini fesh etmesiyle Uluslararası Bisiklet Federasyonu (UCI) bisiklet sporunun tek kuruluşu haline gelmiştir. Böylelikle uluslararası yarışları düzenlemek, kategorileri saptamak, yer ve zamanı belirlemekle yetkili tek kurum UCI olmuştur. 1970’li yıllarda birçok Avrupa ülkesinde, araba kullanımının trafik, hava kirliliği, kazalar ve sağlık sorunları gibi zararlı etkilerinden dolayı, yürüyüş, bisiklet ve toplu taşımayı tercih eden ulaşım politikalarında çarpıcı bir değişim başlamıştır. Bu ülkeler, bisiklet altyapılarını geliştirerek bisiklet kullanımındaki artışı desteklemiştir (Pucher and Buehler, 2008).
Sonuç olarak, tekerleğin eski çağlarda icat edilmiş olmasına rağmen bisikletin icadı tekerlek kadar eskiye dayanmamaktır. Bisikletin icadı ile ilgili birçok tarih ve isim bulunmakta birlikte araştırmacı ve tarihçiler arasında da bir fikir birliği olmadığı görülmektedir. Bisikletin tarihine bakıldığında onun tek bir mucit tarafından icat edilmediği, tarih içerisindeki birçok çalışma ve deneyimlerle üzerine yeni gelişimler eklenerek ortaya çıkan bir araç olduğu söylenebilir. Buradan hareketle bisikletin hareketli süreç yaşamasındaki çekiciliği günümüzde de özünü korumaktadır. Böylelikle atalarımız; demiryolu, telgraf ve telefon ile birlikte en büyük başarılar arasında modern bisikleti de saymışlardır (Herlihy, 2004).
KAYNAKÇA
Ballantine, R. (2001). Richard’s 21st Century Bicycle Book. Overlook, New York.
Aydilek, B. ve Sarıçiçek, C. (2017). Ortaöğretim Spor Lisesi Bireysel Sporlar Bisiklet Ders Kitabı. Milli Eğitim Yayınları.
Southworth, M. and Ben-Joseph, E. (1997). Streets and the Shaping of Cities and Towns. McGraw-Hill, New York.
Tobin, G. A. (1974). The bicycle boom of the 1890’s: The development of private transportation and the birth of the modern tourist. The Journal of Popular Culture, 7(4), 838-849.
Gilley, B. J. (2014). Cycling Nostalgia: Authenticity, tourism and social critique in Tuscany. Sport in History, 34(2), 340-357.
Pucher, J. and Buehler, R. (2008). Making cycling irresistible: lessons from the Netherlands, Denmark and Germany. Transport reviews, 28(4), 495-528.
Herlihy, D. V. (2004). Bicycle: The History. Yale University Press.